บันทึกโดย
พระอาจารย์วัน อุตฺตโม และ พระอาจารย์ทองคำ ญาโณภาโส
ณ วัดป่าบ้านหนองผือ อ.
พรรณานิคม จ. สกลนคร
พ.ศ. ๒๔๙๑ - ๒๔๙๒
คำนำบางส่วนของหนังสือซึ่งพิมพ์แจกในงานฌาปนกิจศพพระอาจารย์มั่น
ภูริทัตตเถระ (วันที่ ๓๑ มกราคม ๒๔๙๓) มีดังนี้
การที่ให้ชื่อธรรมเทศนา
ของท่านอาจารย์ที่รวบรวมพิมพ์ชุดแรกว่า มุตโตทัย นั้น อาศัยคำชมของเจ้าพระคุณ
พระอุบาลีคุณูปมาจารย์
(สิริจันทเถระ จันทร์) เมื่อคราวท่านอาจารย์แสดงธรรมว่าด้วย
มูลกรรมฐาน ณ วิหารหลวงเชียงใหม่ว่า
ท่านอาจารย์แสดงธรรมด้วยมุตโตทัย เป็นมุตโตทัย
คำนี้ท่านอาจารย์นำมาเป็นปัญหาถามในที่ประชุมพระภิกษุเปรียญหลายรูป
ซึ่งมีข้าพเจ้าร่วมอยู่ด้วย
ในคราวที่ท่านมาพักกับข้าพเจ้าที่วัดป่าสุทธาวาส
จังหวัดสกลนคร ข้าพเจ้าทราบความหมายของคำนั้นแล้ว
แต่เห็นว่าเป็นอสาธารณนัย
จึงกล่าวแก้ทางใจ ทันใดนั้นท่านก็พูดขึ้นว่าข้าพเจ้าแก้ถูก
ซึ่งทำความประหลาดใจให้แก่ภิกษุทั้งหลายมิใช่น้อย
ต่างก็มารุมถามข้าพเจ้าว่า ความหมายว่าอย่างไร?
ข้าพเจ้าบอกให้ทราบแก่บางองค์เฉพาะที่น่าไว้ใจ
คำว่า มุตโตทัย มีความหมายเป็นอสาธารณนัยก็จริง
แต่อาจเป็นความหมายมาเป็นสาธารณนัยก็ได้
จึงได้นำมาใช้เป็นชื่อธรรมเทศนาของท่านอาจารย์
โดยมุ่งให้มีความหมายว่า
เป็นธรรมเทศนาชี้บอกแนวทางปฏิบัติให้บังเกิดความหลุดพ้นจากกิเลสอาสวะ
ซึ่งถ้าจะแปลสั้นๆ
ก็ว่า แดนเกิดแห่งความหลุดพ้น
นั่นเอง
ธรรมเทศนาชุดแรกนี้
พระภิกษุวิริยังค์กับพระภิกษุทองคำ เป็นผู้บันทึกในสมัยท่านอาจารย์อยู่จำพรรษา
ณ เสนาสนะป่าบ้านโคกนามน
ตำบลตองโขบ อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร และตอนแรกไปอยู่เสนาสนะป่าบ้านหนองผือ
ตำบลใน อำเภอพรรณานิคม
จังหวัดสกลนคร ข้าพเจ้ารับเอาบันทึกนั้นพร้อมกับขออนุญาตท่านอาจารย์พิมพ์เผยแผ่
ท่านก็อนุญาตและสั่งให้ข้าพเจ้าเรียบเรียงเสียใหม่ให้เรียบร้อย
ตัดส่วนที่ไม่ควรเผยแผ่ออกเสียบ้าง
ข้าพเจ้าก็ได้ปฏิบัติตามนั้นทุกประการ
ถึงอย่างนั้นก็ยังมีที่กระเทือนใจผู้อ่านอยู่บ้าง
จึงขอชี้แจงไว้ในที่นี้
คือ ข้อที่ว่า พระสัทธรรมเมื่อเข้าไปประดิษฐานในสันดานของปุถุชนแล้ว
ย่อมกลายเป็นของปลอมไปนั้น
หมายความว่าไปปนเข้ากับอัธยาศัยอันไม่บริสุทธิ์เมื่อแสดงออกแก่ผู้อื่น
ก็มักมีอัธยาศัยอันไม่บริสุทธิ์
ปนออกมาด้วย เพื่อรักษาพระสัทธรรมให้บริสุทธิ์สะอาดคงความหมายเดิมอยู่ได้
ควรมีการปฏิบัติกำจัดของปลอมคือ
อุปกิเลสอันแทรกซึมอยู่ในอัธยาศัยนั้นให้หมดไป
ซึ่งเป็นความมุ่งหมายของท่านผู้แสดงที่จะชักจูงจิตใจของผู้ฟังให้นิยมในสัมมาปฏิบัติยิ่งๆ
ขึ้นไป ถ้าผู้ฟังมีใจสะอาด
และเป็นธรรมแล้วย่อมจะให้สาธุการแก่ท่านผู้แสดงแน่แท้
ธรรมเทศนาของท่านอาจารย์ที่
พระภิกษุทองคำ ญาโณภาโส
กับ พระภิกษุวัน อุตฺตโม จดบันทึกไว้ในปัจฉิมสมัย
คือระหว่าง พ.ศ. ๒๔๙๑
- ๒๔๙๒ ก่อนหน้ามรณสมัยเพียงเล็กน้อยนั้น ได้รวบรวมนำมาเรียบเรียงเข้าหมวดหมู่
เช่นเดียวกับครั้งก่อน
ธรรมเทศนาของท่านอาจารย์
ทั้ง ๒ ชุดนี้ หาจะพิมพ์เผยแผ่ต่อไป
ก็ควรพิมพ์รวมกันในนามว่า มุตโตทัย
และควรบอกเหตุผลและผู้ทำดังที่ข้าพเจ้าชี้แจงไว้นี้ด้วย
จะได้ตัดปัญหาในเรื่องชื่อ
และที่มาของธรรมเทศนาด้วย
พระอริยคุณาธาร (เส็ง
ปุสฺโส)
เสนาสนะป่าเขาสวนกวาง
จ.ขอนแก่น
๓๑ มกราคม ๒๔๙๓
ซึ่งมีหัวข้อธรรมดังนี้
